'Kral'ın Türkçesi Ne Çıkacak?

Kral kelimesi Sırpça'dan girmiş, Kraliçe de keza. Hükümdar anlamında en çok kullandığımız, benimsediğimiz kelime bu. Yaygınca Avrupalı, sonra da her türlü hükümdar için nedense bunu kullanırız. Bunun sebebi, her türlü uzak medeniyet hakkındaki bilgi artık Batılılar tarafından geldiği için, ekzantrik hükümdarlar (Siyam, Afrika vs) da kraldır bizim için. Halbuki eskiden "Çin hakanı yahut "Çin kağanı" derlermiş. Bizim özümüzdeki hükümdar kelimesi bu. Kağan>hân> Arapça telaffuzda Hakan. Bunun dişisi ise Hanım. Hatun da var fakat o Soğdca: Kwaten (hükümdarın dişi hâli). Kadın kelimesi de budur, Arapça telaffuzu hâtun.

Hân, Hâkan iyi de, bunlar ne demek. Demek istediğim, zihindeki hangi kavramdan çıkıp hükümdar manasına gelmiş? Bunlar bilinmiyor. Daha doğrusu bunların Türkçe (Altaik) olduğu bile şüpheli. Hâlbuki İngilizce king, Almanca könnig öyle mi? Bunlar öyle kelimeler ki, bin yıl önce de hükümdara öyle diyorlardı, şimdi de, bin yıl sonra da (telaffuz değişse de) böyle diyecekler. Türkçe'de neden böyle bir şey yok?

king

king "bir iskambil oyunu" [ <1975]

~ İng king 1. kral, 2. iskambilde papaz << Eİng cyning soylu kişi, bey << Ger *kuniŋgaz a.a. < Ger *kunjom soy, aşiret << HAvr *gnə-yo- a.a. ~ EYun arythmia αρυθμία < HAvr *genə- doğurmak

→ genetik

Türkler (Türkçe düşünüp konuşanlar) hükümdar için aynı şeyleri düşünmüş olabilir. Aynı kavramlar üzerinden gidip bir kelime çıkarmış olabilir. Veya Germenlerin könnig için izlediği yolu bir Türkçe'de izleyelelim bakalım ne çıkacak?

Hint Avrupa dilindeki gen

Türk kelimesi nereden geliyor Allah aşkına? Bunu şöyle kesin olarak anlayalım; bunun imkânı yok mu? Lütfen eski hamasi dogmaları silkinelim üzerimizden: "güçlü, güzel, kahraman" gibi manalara gelmiyor. "miğfer şeklinde dağ, Arağça terk, bunlar da zorlama. Öyle olamsını da istemezdim; çok sıkıcı olurdu. İdeolojiler, "Türk"ü idaresindeki insanlar için ne anlama gelmesini istiyorlarsa o anlama getirilmiş. Fakat hakikat, tam hakikat bulunabilseydi, yepyeni ufuklar açılır, gerçeğin gücüyle çok daha ileri giderdik.

İlkin, bu kelimenin Türkçe (Altaik) olduğu önsavından yola çıkıyoruz. Çince veya Hint-Avrupa dilleri de düşünülebilir. Fakat şimdilik Altaik gibi duruyor.

Türk için en önemli sav, töre kelimesinden gelmesi. Orhun kitabelerinde bolca geçen türk (tüürük) şöyle bir ibare var.Tüürük bodunıŋ ilin törüsin tuta bérmiş iti bérmiş [Türk boylarının devletini töresini(kanununu?) tutuvermiş, itivermiş]


Şimdi Türk, töreli demek ise, o zaman töre ne demek yahu? Töre cinayetindeki gibi bir şey mi?  İlk 'Türkler' biz töreliyiz' anlamında 'biz tüürüküz' demişse, hâlâ ne demek istediklerini anlamıyoruz. Katiyen bir izah değil bu. Hâlâ beynimizde hamaset karışımı var.


Töre'nin aslı törümek, yani türemek, yaratmak, düzenlemek. Daha da özüne inersek Tör-ü, r>z değişmesinden sonraki halinin töz olduğunu anlarız. Nişanyan Sözlük:

töz

ETü: töz "kök, asıl, soy" [ Orhun Yazıtları, 735]
YTü: töz "umde" [ Osmanlıcadan Türkçeye Cep Kılavuzu, 1935]
YTü: töz "cevher" [ TDK, Felsefe ve Gramer Terimleri, 1942]

<< ETü töz < ETü töri- doğmak, türemek

Not: TTü modern dönemde kullanılmamış bir kelime iken, YTü yazı diline ithal edilmiştir. • Aynı kökten ETü töri- (yaratılmak, türemek) ve törlüg (çeşit, tür, nevi). Buna karşılık "yasa, töre" anlamına gelen törü sözcüğünün bu grupla alakası tartışılabilir.

Şimdi şuna bakınız:

genetik

jenetik [ Dil Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi, 1942]

~ Fr génétique soya ilişkin, kalıtımsal, ırsi ~ EYun genētikós γενητικός a.a. < EYun génos γένος soy, ırk, zürriyet +ik< EYun gígnomai, gen- γίγνομαι, γεν- doğurmak << HAvr *genə- a.a.

Not: Aynı HAvr kökünden Lat gignere, genit- (doğurtmak, babası olmak), genus, gener- (soy, ırk), generare (doğurmak, üremek), nasci <gnasci (doğmak), gens (soy, kavim), genius (doğurgan ruh). Ar cins sözcüğü Yunancadan alıntıdır.

http://www.nisanyansozluk.com/?k=genetik&lnk=1