16 Şubat 2012 Perşembe

-Kötü Elfler, İyi(?) Orklar-


Elf kelimesinin etimolojisini ciddi ciddi merak ettim. Yüzüklerin Efendisi'nin zamanında bize etimoloji diye mitolojiyi yutturmuşlardı, İskandinavlarda "Alfar" diye kötü cinler vardı. (Biz de "waow, İskandinav mitolojisi" demiştik.) Onun da HintAvrupa kökeninde beyaz demek olan Albo'dan geldiği düşünülürmüş (Albus, Albino). Ork da Latince orcus'dan geliyordu sözde.

Şimdi, etimolojik sözlüğe bakıldığında Elf; Eski Saksonca Alf (bildiğimiz dizideki Alf), Germencede Alp; Proto Germence'deki hali ise Albiz. Bu biraz tanıdık gelmedi mi?

Türkçe'deki Albız ile benzerliğine ekşi sözlükte dikkat çekilmiş.
Albız'ın kökeni hakkında farklı iki tez ortaya konabilir.
Nişanyan'a göre Arapça İblis'in bozulmuş hali... İblis ise Yunanca epi-boulos'den gelirmiş (kötü akıl veren..)
Bunu yanında Albız'ın Türkçe Al köküyle ilgili olduğunu düşündürecek çok veri var.
Al: Eski Türkçe Hile > Altamak > Aldatmak
Al: parlak kırmızı
Yal-: Eski Türkçe parlamak > alaz, alev

Türk mitolojisinde "albız" kelimesinin kökü aranırken bu "hile" ve "alev" anlamı veren "al" kökünün tek bir kötücül anlamda toplandığı düşünülmüştür şimdiye dek.

Albastı: Lohusaları rahatsız eden kötü varlık. Anadolu'da alkarısı, albıs gibi türevleri vardır.
Eski saksonca'da  ælfadl: karabasan.

Bu Albız hangi Albız? İblis yani epiboulos mu? yoksa albastı yani Elf mi? Güzeller güzeli Arwen, bir alkarısı mı?

Kötü orklara bakalım:
Ork muhtemelen Ogre'dan bozulmuştur. 'Ogr', şu anda bataklık canavarı olarak bilinir (Shrek, bir ogre'dır). Ogr, doğu'daki Fin-Ugor halklarını negatif karşılayan Avrupalıların onlara taktığı isim olabilir (Fin-Ugorlar bataklık bölgeden gelir. Fin: Germence saz). Aynı bölgedeki Türkî Ogurlar veya Macarlar için de söylenmiş olabilir (On-ogur > Hungarian (Macar)). 
Ogur kelimesi'nin lir lehçesinde olduğunu bilirsek, bizim şaz lehçemizde bunun Oğuz'a dönüştüğünü da görürüz. 

Kafkas Mitolojisinde, Nart destanında Okus yada Uğuz denen insanüstü kuvvetli, dev bir halk vardır. Ogrlarla isimlerinin hem kök hem anlam olarak benzedikleri görülüyor. Ancak, bu Uğuz'un kökeni "Oğuz" değil, muhtemelen Altay mitolojisindeki Uzuhlardır (Uzamaktan gelir.)

Kaynak: TÜRK SÖYLENCE SÖZLÜĞÜ Deniz Karakurt


Rusların Kıpçak ve Moğollar'a Latince Tartarus'dan (cehennem demek) gelen Tatar'ı layık görmesi gibi, Ogr'lar de yine cehennemi bir kavrayışla Orcus'a dönüşmüş olabilir. (Orcus Latince cehennem!)

Ayrıca Tolkien'in 1. Dünya savaşında Yörük birliklerinin ne kadar çetin olduğunu gördükten sonra 'Uruk-hai'ları düşündüğü, 'uruk' (Ork lisanında ork demek) kelimesinin buna dayandığı da söylenir.


Her halükarda bizim milletten ya da yakın kavimlerin isimleri nedense Latince'de cehenneme girip çıkıp bir hallere dönüşmüş; bunun yanında resmen şeytan, hileci iblis, karabasan kökünden gelen Elf'den daha kötü mahlukların ismi haline gelmiş... tuhaf. 


11 Şubat 2012 Cumartesi

Kaleee!..

Bu gün birden aklıma geldi: futboldaki "kale" teriminin İngilizcesini merak ettim. Hem ileri düzeyde İngilizce bilen hem de futbolla ileri düzeyde ilgilenen kardeşime sordum
"Kale'nin İngilizcesi ne?"
cevap: "castle".
"Futboldaki kale" dedim.
bir süre düşündü, cevap veremedi.
Tuhaf değil mi; futbol'un beşiği olan İngiltere'nin dilinde, futbolun en temel terimini bilemedik. Evet; kaleci: goal keeper; kale direği: goal post. Ama kale ne?

Sonra bir anda dank etti.